angst als wegwijzer
Plotseling gevaar Bij reëel gevaar is het fantastisch dat ons lijf een snelle en forse waarschuwing geeft. Zonder dat de ratio zich ermee bemoeit vechten, vluchten we of geen van beiden en bevriezen we als het ware. Dan is dit veelal een gezonde neiging van ons oerinstinct, reflexmatig gestuurd door ons reptielen-brein. Daar hebben we met ons verstand niets over te zeggen en dit zorgt voor overleving bij het naderen van bijvoorbeeld een diepe afgrond, een gevaarlijk dier, een pikdonkere stille steeg en bij zoveel meer akeligs wat je mee kunt maken. Overigens in vroegere tijden veel en veel meer dan heden ten dage.
Angst is een gevoel, net als verdriet, blijdschap of boosheid, dat ons van binnenuit informatie geeft hoe we voor onze behoeften kunnen zorgen. Angst helpt narigheid voorkomen door ons tijdig en adequaat in veiligheid te brengen.
Geen gevaar, wel angst Bij irreëel gevaar is er sprake van hulpeloos lijden dat je geen goed doet. Dan is onze gezonde innerlijke wegwijzer over-actief, met een te scherp afgesteld alarmsysteem. Continu de omgeving aftastend om onder veronderstelde dreiging weg te komen. Onze hersenen maken geen verschil tussen feitelijk of schijnbaar gevaar. Je bent mogelijk bang voor iets dat feitelijk al lang achter je ligt. De pijnlijk weggestopte waarheid dat je als kind niet kreeg wat je wel nodig had. Herhaling van iets wat akelig voelde in het verleden, daar pas je voor. En begrijpelijk. Dit leidt tot overmatige bezorgdheid voor wat komen gaat. Alsmaar piekeren en angstvallig geloven dat je zorgelijke gedachten nog waar zijn ook. Alsof we door bang te zijn dreiging kunnen voorkomen. Het lijkt te moeilijk om de feitelijke waarheid op dit moment te voelen en te (her)kennen. Gewoonweg omdat je niet geleerd hebt om te luisteren naar de helpende boodschappen van je lijf.
Stokstijf van schrik Bij een abrupte schrikreflex verstijft het lichaam, het innerlijk vernauwd, spieren trekken samen en en de adem stokt. Er is geen actieve reactie meer op gevaar. De feitelijke of illusoire dreiging is te groot. Je valt letterlijk en figuurlijk stil. In het dierenrijk kiest het dier om te overleven voor de immobiele camouflagestand. Gezegdes die hierbij voor zich spreken zijn:
Ik stond stokstijf van de schrik Van paniek wist ik me geen raad Ik stond aan de grond genageld
Helemaal perplex in de situatie. Dan ervaar je eerst de vriesreactie om van daaruit vliegensvlug in te schatten wat het veiligst lijkt, hoe je jezelf zo snel mogelijk uit de dreigende situatie kunt redden; wordt het vluchten of vechten?
Chronische over-spanning In de huidige westerse samenleving is een schrikreactie die tot bevriezing leidt helaas bij velen chronisch geworden. Alsof steeds een radar actief is die signalen uit de omgeving oppikt om te signaleren of het veilig is in de buurt. Je houdt vol onbewuste spanning je voelsprieten in de lucht, klaar om jezelf in veiligheid te brengen. Psychische spanning is vaak af te lezen aan lichaamstaal die voortkomt uit spierspanning. Je kunt voor van alles bang zijn. Bijvoorbeeld
Angst om overlevingspatronen los te laten en oud zeer toe te laten.
Plankenkoorts, sociale angst voor profilering, succesangst, faalangst.
Angst voor controleverlies, vergankelijkheid, ziekte en pijn.
Sociale angst, bang voor kritiek, afwijzing en eenzaamheid.
De hulpeloosheid die met een van deze angsten gepaard gaat kan zelfs leiden tot een paniekaanval. Transpiratie, duizeligheid, wazig zien, koude rillingen, verstoorde ademhaling, hartkloppingen, trillen of beven, misselijkheid en andere akelige klachten zijn hiervan het gevolg. Het voelt als werkelijk zeer bedreigend. Het lichaam waarschuwt je aan alle kanten om je te beschermen voor onheil.
Angst in de ogen kijken Als je de angst die opkomt recht in de ogen kijkt zul je zien dat deze vanzelf afneemt. Juist het uit de weg gaan van angst zorgt voor problemen. Bij paniek vlucht je letterlijk naar de zolder van je lijf. Je piekert je suf. Je blijft hangen in verhalen en er komen steeds meer verhalen en drama’s bij. Terwijl het juist op de begane grond, in je ‘innerlijke woonkamer’, een stuk veiliger is. Inbrekers gaan echt wel een deur verder als ze merken dat er iemand thuis is in de woonkamer. Als daar nog oud zeer opgeruimd moet worden lijkt de tijd daarvoor aangebroken. Het serieus nemen van je feitelijke geschiedenis is vaak al genoeg. Nu als volwassene kun je het gemis dat toen te zwaar voelde wel dragen, wel in perspectief plaatsen en je kunt nu wel voor jezelf zorgen. Juist door de moed te hebben angst openlijk te ervaren verdwijnt deze en komt innerlijke rust in de plaats. Bij dierbaren, bij moeder natuur, boeddha, maria van altijddurende bijstand, god of welke steun en toeverlaat je ook kiest, kun je onbevangen jezelf zijn met al je angst en twijfel. Je voelt je gesteund en veilig genoeg om je innerlijk ‘op te ruimen’, wordt opener en rustiger en daarmee liefdevoller voor jezelf en anderen. Liefst in die volgorde.
Gevoelig verstand en verstandig gevoel Je gevoeligheid voor signalen vanuit je lichaam neemt toe als je hier meer naar gaat luisteren. Je raakt vertrouwd met je binnenwereld, dit verstevigt je zelfvertrouwen en je ervaart basiszekerheid. Je leert moedig de jou passende maat vinden tussen al te voorzichtig handelen en onbezonnen gedrag. Intuïtief voel je aan wat voor jou wel of niet pluis is. Tenminste,
als je tijdig stil staat bij jezelf en je zintuiglijke binnenwereld bewust aandacht geeft. Angst heeft een helpende duidelijke boodschap. Hoe meer je deze boodschap serieus neemt en vervolgens verstandige keuzes maakt, hoe meer angst een wegwijzer voor je zal zijn en hoe beter je jezelf beschermt.