krijg de zenuwen
We zijn allemaal sociale wezens en gedijen bij affectieve bevestiging. Bij vriendelijk samenzijn ontstaat in lijf en gemoed verzachting en versoepeling. Vooral liefdevol huid-op-huid contact biedt verbinding en geruststelling. Als dit vanaf het prille begin de gewoonste zaak van de wereld was dan bewoon je je lijf met gemak van top tot teen. Als je zo’n bevestigend ❤️ contact hebt gemist zul je je eerder gespannen voelen. Dit is onder meer van invloed op de ontwikkeling van je autonome zenuwstelsel. Op latere leeftijd vraagt dit herstel van dit 'te scherp afgestelde' zenuwstelsel. Het zogenoemde reptielen-brein zorgt ervoor dat we kost wat kost overleven. Voortdurend speurt dit oudste deel van onze hersenen in het rond om te checken of de kust veilig is. Via het zenuwstelsel zijn er drie zenuwen die ons behoeden voor gevaar en primair zorgen voor overleving. Vandaar de titel, 'krijg de zenuwen', en dan liefst de juiste op het juiste moment.
De ventrale vagus zorgt voor sociale veiligheid en betrokkenheid.
De sympathicus zorgt ervoor te kunnen vluchten of vechten bij onveiligheid.
De dorsale vagus zorgt voor overleving bij ernstig gevaar als bevroren te houden.
1. Verbinding, rust en herstel (ventrale vagus, para-sympatisch zenuwstelstel)
Deze zenuw loopt via de voorzijde van je lichaam en raakt vanuit het brein aan hart en longen. Deze zenuw functioneert in veilige omstandigheid of maakt alert bij onveilig sociaal verkeer. Is de ander een vijand of een vriend? Bij het laatste is er ruimte voor innerlijke rust, gemak en plezier. Je beweegt vrijuit, emoties stromen op een natuurlijke manier en je stelt je vriendelijk open voor contact met jezelf en anderen. Liefdevol contact bevordert saamhorigheid en draagt bij aan het onderling reguleren van emoties. Dit geeft je als mens een stevige basis van veiligheid, zekerheid en vertrouwen. De kust is veilig en je voelt je geborgen binnen familie, buurt of vriendenkring. Er is alle tijd om te rusten, spijzen te verteren, eens goed door te ademen en om lijfelijk te herstellen. Je ervaart steun en medeleven van je omgeving en dat helpt emoties in goede banen te leiden. Vriendelijk contact kalmeert overspanning. Goed contact hebben met je naasten kan evengoed een overlevings-mechanisme zijn. Dit wordt fawn genoemd. Wie is er voor je als je het moeilijk hebt? Om verzekerd te zijn van steun in bange dagen is een sociaal netwerk van groot belang. De ventrale vagus bevordert veer- en draagkracht en draagt bij aan hartverbinding. En het goede nieuws is dat je deze ventrale vagus bewust kunt activeren. Haptotherapie is daartoe een uitgelezen begeleidingsvorm.
'een enkele blik kan innerlijke leegte veranderen in warmte ' Dorus Gerritse
Vechten of vluchten (actief sympathisch zenuwstelsel)
De sympathicus zet actief aan tot vechten of vluchten om met spoed uit een onveilige situatie te komen. Bij onraad ga je als de wiedeweerga vluchten of vechten. Je bent angstig, alert en op je hoede. Je zit rechtovereind op het puntje van je stoel om het onheil in de gaten te houden. Onbewust verlaat je je bekkenbasis en ben je overactief in je bovenlijf. Klaar om vooruit of achteruit de benen te nemen Er wordt flink wat adrenaline en cortisol aangemaakt om snel in actie te komen om je te verdedigen of om zelf aan te vallen. Nu niet eten, drinken, vrijen, slapen of naar de wc! Bijvoorbeeld: bij ruzie kun je het gevecht aangaan door verbaal heftig te reageren of door koppig te zwijgen en de ander te negeren als redmiddel om de ander te bereiken. Dit kun je lijfelijk voelen, voel maar. Neig je verschrikt naar achteren bij onraad en neem je de benen? Of maak je de borst nat, maak je vuisten en beweeg je naar voren om de strijd aan te gaan? Je raakt gefixeerd om het gevaar te ontwijken of te overwinnen. Als angst regeert is liefde ver te zoeken.
Bevriezen en stilvallen (dorsale vagus, para-sympathisch zenuwstelsel)
De dorsale vagus (rugzenuw) komt vanuit de hersenstam aan de rug/buik-kant omlaag en zorgt voor passieve verdediging. De zogenoemde freeze-reactie. ‘Ik schrik me dood’ is een veelzeggende uitroep. Je staat doodsangsten uit. Je hebt geen keus en bent machteloos in een gevaarlijke situatie beland en blijft immobiel. Je instinct zorgt ervoor dat je doodstil blijft om te overleven bij gevaar waaraan je niet kunt ontsnappen. Je staat stokstijf van schrik en bent aan de grond genageld. Je laatste redding is stilvallen. Dit kan ook in relatie tot de ander gebeuren als je je onveilig voelt en niet bij machte bent om te vechten of vluchten. De instinctieve reflex om je actief te verweren wordt dan onderdrukt. Die onderdrukte energie als gevolg van noodzakelijke stress-onderdrukking vraagt later alsnog om ontlading. Hoe eerder hoe beter. Dit om te voorkomen dat je deze vermoeiende overlevingsstrategie aanhoudt, ook als het gevaar geweken is.
Chronische stress
Als je na een akelige stress-situatie vooral rationeel doorgaat alsof het allemaal wel mee viel, krijg je vroeg of laat de rekening gepresenteerd. Helaas hebben we niet al vroeg geleerd lijfelijke stress zo snel mogelijk te ontladen zoals in het dierenrijk gebeurt. Dit leidt bij velen tot chronische stress en zelfs tot burn-out. We voelen ons vitaal bij een gezonde afwisseling van inspanning en ontspanning. Je bent overbelast als normale rust en slaap niet meer volstaan voor volledig herstel van een stressvolle gebeurtenis. Je hebt dan meer energie verbruikt dan je aankunt. Lijfelijke signalen van vermoeidheid en overbelasting zijn in de drukte van alledag niet opgepikt. Daardoor kom je (nog) niet toe aan verteren en integreren van akelige ervaringen. Deze onbewuste roofbouw leidt tot chronische over-spanning. Haptotherapie helpt via zorgvuldig en affectief bevestigend huid-op-huid contact stress gedoseerd te ontladen. Dat doe je zelf, maar je hoeft het echt niet alleen te doen. Ook andere begeleiders richten zich naast het verstandelijke meer en meer op het fysieke en emotionele. Daardoor komt er ruimte voor innerlijke rust en vitale beweging. In verbinding met jezelf, met anderen en met je omgeving.
Inspiratie onder meer via: haptotherapie bij burn-out, 2010, uitgave van vvh
de tijger ontwaakt, peter levine
activeer je nervus vagus van luc swinnen
de nervus vagus van sandra hintringer
podcasts van jan bommerez
onderbroken van jozien wijnakker
Dit blog doet me denken aan het gebedje dat ik als kind leerde in het katholieke zuiden.
