uit de drama-driehoek

Drama-driehoek De drama-driehoek blijft voor mij een actueel en inzichtgevend hulpmiddel bij communicatie. In mijn kast vind ik het boek van Anja van Servellen ‘Macht van de Onmacht’ dat ik in 1987 kocht waarin ze schrijft hoe vrouwen met macht omgaan. Hoe de een zich superieur boven de ander stelt, of omgekeerd inferieur. Daarin las ik destijds voor het eerst over de drama-driehoek die blijkbaar vooral bij vrouwen veel voorkomt. En ik herkende alledrie de rollen en wist toen nog bij lange na niet hoe dit te veranderen. Ik was toch zielig (slachtoffer)? Ik hielp anderen toch (redder)? En waarom luisterde ze niet, ik bedoelde het toch hartstikke goed (aanklager)? Wat typeert deze drie (nog) onbewuste rollen en wat helpt wel:

Slachtoffer

Arme ik. Dat kan ik niet. Neiging tot zelfmedelijden, zeuren en klagen. Vaak worstel je met een laag zelfbeeld en mis je gevoel van eigenwaarde. Bovendien zitten beperkende overtuigingen in de weg. 'Zij is groot en ik ben klein'. Uitdaging:

- Verantwoordelijkheid dragen voor eigen situatie.

- Actief en duidelijk hulp vragen als je daar behoefte aan hebt.

Redder

Zonder mij gaat het jou niet lukken. Ik vind je sneu en zielig. Zo moet je het doen. Hier is mijn ongevraagd advies, dat zal je helpen! Doe maar zoals ik het -zonder afstemming- voorschrijf. 'Ik ben groot en jij bent klein'. Ben je dan nog in verbinding met jezelf en met de ander? En de ander kan al helemaal niet haar eigen kracht ontdekken. De ander moet wel slachtoffer zijn anders raak jij als redder werkloos. 'De weg naar de hel is geplaveid met goede bedoelingen' is een spreekwoord dat hierbij van toepassing is. Ongevraagd advies getuigt niet van empathie en vergroot juist de onderlinge afstand. Uitdaging:

- Op verzoek behulpzaam zijn als dat jou past is genoeg.

- Eerst je eigen gevoelens en behoeften serieus nemen.

Achtervolger

Had ik het je nog zo goed gezegd. Zonder tot tien te tellen schiet je uit reflex in een verwijtende en beschuldigende reactie. Waarom luister je dan ook niet naar mij? Je weet toch dat ik gelijk heb. Als achtervolger blijf je op gepaste afstand. Niet te close, want hartstikke boos. Uitdaging:

- Eigen zwaktes erkennen en kwetsbaarheid toelaten.

- In contact jezelf en de ander vrij laten in keuzes en consequenties van gedrag.

---

Vrij in verbinding De kunst is om als de wiedeweerga uit de drama-driehoek stappen en nooit meer terug te keren. Dat vraagt dat je bewust bent dat je in dit destructieve drama verzeild bent geraakt. Vaak gaat het om een bekend patroon, ofwel een valkuil waar je alweer bent ingetrapt. Bij sommige relaties of contacten zit je in de drama-driehoek voordat je er erg in hebt. Ook al word je er echt niet blij van. Het slachtoffer-gevoel verhuist van het slachtoffer naar de redder en vervolgens naar de achtervolger. Je voelt vaak te laat dat je in dit automatisme bent getrapt. Elke keer dat je hier bewust van bent kun je sneller uit deze onderlinge 'gevangenis' stappen. In deze driehoek betaalt ieder vroeg of laat een prijs en er is geen sprake van oprechte communicatie. Als je er actief uitstapt komt iedereen weer op eigen benen staan vanuit evenwaardigheid. Niemand is meer of minder dan de ander. Ieder maakt zelf keuzes en neemt daar zelf de consequenties van. Je leeft je eigen unieke leven. Je hoeft dit niet alleen te doen. Je kunt zoveel hulp en steun vragen als je wilt. De ander is vrij om daar aan tegemoet te komen. Met als weldadig resultaat:

minder moeten, meer ontmoeten.

Heldere communicatie

Elkaar duidelijk en eerlijk zeggen wat je te zeggen hebt geeft over en weer ruimte. Hoe concreter hoe beter. De vier vragen van Rosenberg over Geweldloze Communicatie kort en bondig beantwoorden helpen om in plaats van bangig met een open hart met elkaar om te gaan.

1. Wat zijn waarneembare feiten, zonder vooroordeel?

2. Gevoelens: wat doet dit met je (bang, boos, blij, bedroefd of een variatie)?

3. Behoeften: wat wil je het liefst, wat heb je nu echt nodig? en

4. Verplicht de nader niet. Stel een een duidelijke open vraag of verzoek.

Als ik ergens mee zit - en zeker als ik toch weer in deze driehoek ben beland en daar bewust van ben - ga ik aan de slag met deze vier vragen. Ik neem lijfelijke signalen serieus en luister goed naar mijn gevoel en verstand. Ook al deel ik dit nog niet met de persoon in kwestie, het helpt mij om in verbinding te blijven en alvast innerlijke rust te krijgen. En het helpt me om bij een volgende ontmoeting goed te luisteren en zo open en eerlijk mogelijk in gesprek te gaan. Mogelijk zijn excuses op zijn plaats. Mensen reageren als regel naar beste weten vanuit onschuld ook al komt het nog zo beroerd over. Zo'n ervaring, die leidt tot een aanvaring, kan voor allen die in de driehoek zaten bijdragen aan bewustzijn en automatische patronen doorbreken. En versterkt bovendien collegialiteit en vriendschap. Het gezegde van mijn vader blijkt goud waard:

een sprekend mens is te helpen

Heb je zelf lief als je naaste Geloof je dat je zonder verblijf in de drama-driehoek evengoed liefdevolle erkenning en affectieve bevestiging krijgt? En geloof je dat er evengoed liefde en zorg voor jou is? Daarvoor hoef je echt niet eerst

a. zielig en wel met slachtoffergedrag dramatisch aandacht te trekken b. de betweterige of bemoeizuchtige redster uit te hangen of c. de ander verwijten te maken omdat ze jouw prachtige advies niet opvolgt.

Ik zie het als een mooie uitnodiging om te vertrouwen op mijn, jouw en ieders eigen mogelijkheid om: afscheid te nemen van emotioneel drama en zelfstandig de regie te pakken. Om op volwassene wijze zelf de verantwoording te dragen voor je welzijn. Misschien wil je eerst even zeuren; ‘dat moet ook gebeuren’. Maar bij zelfzorg hoort: 'niet klagen, maar vragen'. En zelfzorg vraagt erom dat je moed verzamelt om je kwetsbaar op te stellen. Om vooraf met elkaar te overleggen en af te stemmen wat voor allebei passend is.

Om duidelijk te zeggen wat je te zeggen hebt. Door eigen keuzes en die van de ander te respecteren. En door -als je dat past- gevraagde hulp te bieden. En tot slot door op tijd gezonde grenzen te stellen. Zo wordt ieder aangesproken op haar eigen mogelijkheden en dat geeft zelfvertrouwen en een gevoel van competentie. Om echt energie en liefdevolle aandacht te hebben voor jezelf en over te hebben voor de ander.

Solidariteit De ander kun je niet redden. Door anderen te willen veranderen en te adviseren voelen ze zich nog meer afgewezen. Zie je nu wel, ik doe het weer niet goed. Je kunt wel voorleven hoe jij graag leeft en inmiddels steeds vaker kunt leven: vitaal vanuit liefde. Deze eigen verantwoordelijkheid kun je als gezonde volwassene zelf nemen in een vrij land. Dit is zeker niet vanzelfsprekend bijvoorbeeld bij ernstige ziekte, oorlog of armoede. Ook niet als je feitelijk het slachtoffer bent van overmacht, dwang, geweld of (seksuele) grensoverschrijding. Ofwel elke situatie die je niet kunt ontvluchten en waar ook niet tegenop te boksen valt als minder-machtige. Bij onveilige situaties is acuut ingrijpen en juist wel redden wat te redden valt van belang. Dan wordt allereerst solidariteit gevraagd met en zorg voor mensen die vooralsnog zelf geen invloed hebben op hun situatie. Het draait steeds om dynamische balans tussen eigenbelang & gezamenlijk belang en individualiteit & solidariteit.

inspiratiebronnen onder meer:

- red mij niet | sanne van arnhem

- geweldloze communicatie | rosenberg

- de macht van de onmacht | anja van servellen

- transactionele analyse | eric berne

- dramadriehoek | stephen karpman